Odpowiedź na to pytanie nie jest niestety oczywista i jednoznaczna. Sam proces inwestowania polega na zaangażowaniu pewnych środków pieniężnych przez pewien czas, w celu osiągnięcia późniejszych korzyści ekonomicznych. Z inwestowaniem nieodłącznie związane jest pojęcie ryzyka, czyli niepewności co do realizacji przyszłych zdarzeń. W języku finansów ryzyko inwestycyjne oznacza możliwość wystąpienia sytuacji gdy przyszłe realne korzyści będące następstwem podjętej inwestycji, nie pozwolą na zaspokojenie oczekiwanej przez inwestora stopy zwrotu.
Ryzyko jest nieodłącznym elementem każdej inwestycji. Nawet najlepiej ułożony i zabezpieczony proces nie jest w stu procentach wolny od ryzyka. Aby inwestycja przyniosła oczekiwane efekty potrzebny jest pewien czas, w którym jest ona realizowana oraz podczas którego może dojść do różnych zdarzeń. Abstrahując od możliwych turbulencji makroekonomicznych i okresowego występowania większych lub mniejszych kryzysów (jeśli nie w całej gospodarce, to w danej branży), przebieg inwestycji zakłócają wydarzenia losowe, zaniechania i błędy ludzkie (wewnątrz organizacji jak i poza nią), oszustwa, zmiana uwarunkowań prawnych lub też zmiana w podejściu klientów czy zwyczajne nietrafienie z produktem/usługą.
Cena ryzyka
Należy zatem mieć świadomość, iż oczekiwana stopa zwrotu – potencjalny zysk z inwestycji jest ceną płaconą inwestorowi za poniesione ryzyko i zaangażowanie środków do inwestycji w danym czasie. Istnieje prosta zależność, mówiąca o tym, że im wyższej stopy zwrotu z inwestycji oczekuje inwestor, tym wyższy poziom ryzyka musi on ponieść. Istotne jest jednak, aby być świadomym ponoszonych ryzyk oraz jak najlepiej przeanalizować potencjalny wpływ każdego czynnika ryzyka na przebieg danej inwestycji. Im lepiej zostaną opisane czynniki ryzyka na etapie przygotowywania inwestycji, tym łatwiej jest reagować na ewentualne zmaterializowanie się poszczególnych z nich, lecz przede wszystkim inwestor jest w takiej sytuacji świadomy, że niektóre zdarzenia mogą być powodem problemów w realizacji inwestycji, a w skrajnym przypadku stratą części zainwestowanych środków. Należy zatem odpowiednio dopasowywać oczekiwania co do efektów inwestycji do indywidualnej możliwości podejmowania ryzyka.
W przypadku inwestycji w gotowy produkt inwestycyjny (fundusz inwestycyjny, obligację czy akcję na rynku publicznym) w materiałach informacyjnych umieszcza się opis czynników ryzyka wpływających na przebieg inwestycji. Często opis ten jest mało zrozumiały, jednak warto przebrnąć przez niego, aby mieć lepszą perspektywę. W przypadku gdy inwestycja jest realizowana samodzielnie (np. w ramach firmy lub indywidualnie) istotne jest aby stworzyć taką listę i rozpoznać te czynniki.
Świadome inwestowanie
Wracając do kwestii bezpiecznego inwestowania – inwestowanie może być bezpieczne tylko wtedy, gdy jest ono w pełni świadome. Nie oznacza to, że każda inwestycja przyniesie zysk, który dodatkowo będzie wyższy niż oczekiwania inwestora. Będzie on jednak przygotowany na ewentualne trudności, a w niektórych przypadkach będzie możliwe podjęcie jakichś działań, które pozwolą na zachowanie wypracowanych zysków.
W części inwestycji możliwe jest „wpisanie” dodatkowych warunków zwiększających ich bezpieczeństwo. Przykładowo w emisjach obligacji korporacyjnych często stosuje się zabezpieczenia emisji na aktywach emitenta (np. w posiadanej nieruchomości czy portfelu kontraktów). Mają one na celu ułatwienie odzyskania zainwestowanych środków, w przypadku problemów emitenta. Niektóre produkty inwestycyjne mają gwarancję zysku lub gwarancję wypłaty okresowych dochodów. Przed inwestycją w takie rozwiązania należy w szczególności sprawdzić, kto wystawia taką gwarancję i jaka jest jego wiarygodność (czy nie jest to np. spółka córka firmy pozyskującej kapitał?) Przykłady takich zapisów zwiększają bezpieczeństwo inwestycji, nie niwelują jednak w całości jej ryzyka – w każdym przypadku możliwy jest scenariusz, iż inwestor straci cześć zainwestowanych środków. Warto jednak szukać takich rozwiązań, w które wbudowane są pewne mechanizmy ograniczające skutki działania części czynników ryzyka.
Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego
Dobrym sposobem zwiększania bezpieczeństwa inwestycji jest dywersyfikacja portfela inwestycyjnego, tzn. lokowanie środków w różne rozwiązania, z różnych segmentów. Można do tego podchodzić w różnoraki sposób, najistotniejsze jest natomiast to, aby nie inwestować wszystkich oszczędności w jeden produkt (np. fundusz inwestycyjny czy akcje jednej spółki), gdyż ewentualne niepowodzenie inwestycji może być bardzo bolesne dla inwestora.
Świadomy inwestor powinien dokładnie przeczytać dokumentację dot. inwestycji oraz przeanalizować ryzyka. Jeśli je rozumie i akceptuje, wtedy można przystąpić do inwestycji. Jeśli natomiast nie wszystko jest zrozumiałe, powstają wątpliwości, produkt inwestycyjny jest zbyt zawiły, lepiej zawczasu zrezygnować z takiej inwestycji. Jak mawiał klasyk – podstawowa zasada każdego inwestora powinna brzmieć: nigdy nie trać pieniędzy! Wydaje się to proste, jednak przy podejmowaniu nowych inwestycji zawsze towarzyszą emocje i często chłodna kalkulacja i logiczne myślenie odchodzą na dalszy plan. Dobrze jest zwiększać świadomość inwestora również w zakresie jego profilu psychologicznego i tego, na jakie heurystyki dana osoba jest podatna. Tylko ciągła edukacja i wnikliwa analiza inwestycji mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa procesu inwestowania. Samo inwestowanie wiąże się z ponoszeniem ryzyka, w związku z czym nigdy nie można zakładać, że zainwestowany kapitał jest w 100% bezpieczny, jednak możliwe jest zwiększanie bezpieczeństwa inwestycji poprzez stosowanie pewnych zasad i podejmowaniu działań zwiększających świadomość inwestora.
Tomasz Duda Investment Portfolio Manager, Invest Secure Family Office