W świecie rosnących majątków prywatnych oraz coraz bardziej złożonych regulacji podatkowych, zamożne rodziny coraz częściej poszukują narzędzi, które pozwolą nie tylko zabezpieczyć majątek, ale też efektywnie nim zarządzać. Jednym z coraz popularniejszych rozwiązań w Polsce i na świecie jest Family Office – wyspecjalizowana struktura wspierająca rodzinę w kompleksowym zarządzaniu majątkiem. Jednym z głównych tematów wokół Family Office jest optymalizacja podatkowa. Ale czy to legalne? Gdzie kończy się planowanie, a zaczyna unikanie opodatkowania? Co mówi na ten temat prawo?
Optymalizacja podatkowa – definicja i granice prawa
Czym jest legalna optymalizacja podatkowa?
To działania podejmowane przez podatnika w ramach obowiązujących przepisów, które pozwalają na minimalizację obciążeń podatkowych. Może to być m.in.:
- wybór korzystniejszej formy opodatkowania,
- ulgi podatkowe,
- korzystanie z międzynarodowych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania,
- planowanie struktury własnościowej spółek.
Czym nie jest legalna optymalizacja?
Kiedy działania są sztuczne, pozorne lub mają wyłącznie na celu osiągnięcie korzyści podatkowej, mogą zostać zakwalifikowane jako unikanie opodatkowania, a nawet uchylanie się od opodatkowania, co może skutkować sankcjami administracyjnymi i karnymi.
Jak Family Office może wspierać optymalizację podatkową?
-
Struktury holdingowe i fundusze prywatne
Family Office często rekomendują tworzenie struktur holdingowych, spółek zarządzających czy fundacji rodzinnych(w Polsce: Fundacja Rodzinna), które:
- centralizują kontrolę nad majątkiem,
- pozwalają na reinwestowanie środków w sposób bardziej efektywny podatkowo,
- ułatwiają sukcesję bez konieczności przekształceń własnościowych.
-
Zarządzanie międzynarodowe
Rodziny o aktywach zagranicznych mogą korzystać z doradztwa podatkowego w zakresie:
- przenoszenia rezydencji podatkowej (przy zachowaniu zgodności z przepisami CRS i FATCA),
- optymalnego ulokowania struktur prawnych (np. w jurysdykcjach z korzystnymi umowami podatkowymi).
-
Planowanie sukcesji i darowizny
Family Office doradzają przy planowaniu sukcesji w sposób, który:
- minimalizuje podatek od spadków i darowizn,
- umożliwia stopniowe przekazywanie majątku bez jednorazowych dużych obciążeń.
-
Inwestycje i dystrybucja zysków
Zamiast wypłaty dywidend, możliwe jest reinwestowanie zysków lub wypłaty w formie pożyczek, wynagrodzeń, które mogą być bardziej korzystne podatkowo – oczywiście, o ile są one zgodne z rzeczywistością gospodarczą i przepisami.
Co mówi polskie prawo?
Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR)
W Polsce od 2016 r. obowiązuje klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (art. 119a Ordynacji podatkowej). Jej celem jest przeciwdziałanie tworzeniu sztucznych struktur tylko po to, by uzyskać korzyść podatkową.
Jeśli fiskus uzna, że celem działania było wyłącznie uniknięcie podatku, może:
- określić zobowiązanie podatkowe tak, jakby struktura nie została stworzona,
- nałożyć sankcje (np. dodatkowe zobowiązanie podatkowe do 40%).
Fundacja rodzinna (od 2023 r.)
Polska ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza możliwość tworzenia polskich struktur sukcesyjno-majątkowych, które mogą być elementem Family Office.
Fundacja płaci CIT tylko przy wypłacie świadczeń – co daje możliwość reinwestowania środków bez bieżących obciążeń.
Przykład praktyczny (uproszczony):
Rodzina Nowaków posiada firmę o wartości 80 mln zł oraz nieruchomości i aktywa finansowe. Tworzą Family Office w formie fundacji rodzinnej, która:
- przejmuje udziały w firmie,
- zarządza portfelem inwestycyjnym,
- wypłaca środki członkom rodziny według określonych zasad.
Korzyści:
- uproszczenie sukcesji (brak konieczności dziedziczenia udziałów),
- reinwestowanie środków bez CIT do momentu wypłaty,
- ograniczenie ryzyk wynikających z konfliktów rodzinnych.
Optymalizacja tak, ale z głową
Optymalizacja podatkowa przy użyciu Family Office to narzędzie, nie cel sam w sobie. Prawidłowo zaprojektowane struktury mogą:
- poprawić efektywność majątkową rodziny,
- ułatwić sukcesję i ochronę majątku,
- zapewnić zgodność z prawem i unikać ryzyk podatkowych.
Jednak każda struktura powinna być:
- zgodna z rzeczywistością gospodarczą,
- transparentna,
- zaprojektowana z pomocą wykwalifikowanych doradców (podatkowych, prawnych, finansowych).
Family Office to nie tylko „sposób na podatki”, ale całościowa filozofia zarządzania majątkiem. Optymalizacja podatkowa w tej strukturze może być w pełni legalna, ale tylko jeśli:
-
nie narusza klauzul przeciwko unikaniu opodatkowania,
-
ma uzasadnienie biznesowe i rodzinne,
-
jest dobrze udokumentowana i prowadzona zgodnie z prawem.